We komen af en toe op een moment in ons leven dat we voor een belangrijke uitdaging staan. Dat we gewild of ongewild voor een keuze gesteld worden. Dat kan een nieuwe kans zijn die op je pad komt of een concreet verzoek om een nieuwe taak, functie of project aan te gaan. Je bent jarenlang een betrokken en toegewijde medewerker in je team en op een dag vraagt je manager of je de leiding wilt gaan nemen over het team. Of je bent als ict-er gespecialiseerd in een specifieke programmeertaal en op een dag komt er een nieuwe klantvraag en de mogelijkheid om als projectleider op te treden. Maar het kan ook privé zijn. Na een LAT relatie van een half jaar vraagt hij opeens aan je of je wilt gaan samenwonen. Of je het wilt of niet, je wordt min of meer gedwongen nu een keuze te maken. Hoe doe je dat eigenlijk? En wat heeft dat met zingeving te maken?

Nou, eigenlijk alles. Waarom, dat wordt zometeen duidelijk.

Gevoel

Er zijn mensen die zeggen dat ze zich vooral laten leiden door hun onderbuikgevoel in dit soort situaties. Zo van: ‘Voelt het goed om nu de leiding te gaan nemen over dit team?’. Gevoel is een belangrijke raadgever bij dit soort beslissingen. Maar wees je er van bewust dat ons gevoel gevoed wordt door allerlei (impliciete, onbewuste) aannames, (voor)oordelen, denkpatronen, diepste wensen en angsten. En met name die angsten zorgen voor een hoop ellende. Zo’n angst kan bijvoorbeeld zijn: “Mijn collega’s zullen me wel niet meer aardig vinden als ik nu opeens hun baas ben”. Of “Ik val vreselijk door de mand als incompetent persoon als ik dit project ga doen”. We vullen als het ware al in voor de ander of voorspellen een mogelijk scenario. We maken ons een voorstelling van de werkelijkheid gebaseerd op ervaringen uit het verleden. De vraag is of die gedachten en de gevoelens die daar uit voorkomen wel rationeel zijn. Wat je dan ziet gebeuren dat je het maar liever bij het oude, vertrouwde houdt om alle onzekerheden die de uitdaging met zich mee brengt te vermijden, met als grootste risico dat je een mogelijk heel interessante ontwikkeling in je leven mis loopt. Of juist dat door alleen het meest rooskleurige scenario te verbeelden, je ondoordacht in allerlei valkuilen stapt. 

Toch hoef je je angsten, wensen en aannames niet te onderdrukken en is het goed deze mee te wegen voor wat ze waard zijn. Maar dat vraagt wel enig zelfonderzoek.

Ratio

Er zijn ook mensen die elke beslissing vooral rationeel willen benaderen. Die verzamelen eerst veel informatie over de nieuwe uitdaging, functie of het nieuwe project. Ze lezen dan eerst boeken en artikelen over de succeskansen van mensen die besluiten samen te wonen alvorens een afweging te maken. Daarna maken ze lijstjes met voors en tegens van de beslissing en proberen dan tot een gewogen en evenwicht afweging te komen. Ook deze benadering helpt en is veel beter dan alleen maar op je eerste impuls af te gaan. Maar houd je wel voldoende rekening met de zaken die minder zichtbaar en meetbaar zijn? Met je onderliggende gevoel en diepere verlangens?

Ken je dat onbestemde gevoel dat je toch liever anders beslist dan het rationele lijstje met argumenten uitwijst? Dat heeft hier waarschijnlijk me te maken.

We kunnen veel theorieën aanhalen over hoe mensen beslissingen nemen, hoe denkprocessen in hun werk gaan en hoe intuïtie ontstaat *. In plaats daarvan reik ik je graag drie praktische vragen aan waarmee je de belangrijkste beslissingen in het leven te lijf kunt. Waarmee je je gevoel, je gedachten en je gedrag in lijn kunt brengen en je tot actie komt op een manier waarmee je de kans vergroot dat je beslissing ook succesvol uitpakt. En nog belangrijker: dat het zin heeft wat je doet!

Deze vragen zijn:

1. Wil ik dit?
2. Kan ik dit?
3. Onder welke voorwaarden?

Wil ik dit?

Dit is misschien wel de lastigste vraag, maar wel de vraag waar je mee moet beginnen. Het antwoord op deze vraagt bepaalt namelijk of je je angsten, onzekerheden en bezwaren wilt overwinnen om de nieuwe uitdaging aan te gaan. Of het überhaupt de moeite waard is.

Deze vraag kun je alleen beantwoorden als je weet waar je heen wilt. 

Zoals Alice vroeg aan de Cheshire Cat:

“Would you tell me, please, which way I ought to go from here?
“That depends a good deal on where you want to get to.”
“I don’t much care where.”
“Then it doesn’t much matter which way you go.”

― Lewis Carroll, Alice in Wonderland

De vraag gaat over waarom je doet, wat je doet en gaat over wat je wilt bereiken in je werk of in je privé-leven: Van welke dingen krijg ik energie, krijg ik voldoening? Wat past bij wie ik in wezen ben en wat ik wil zijn? Waaraan wil ik bijdragen? 

Maak dit tot doel in de keuzes die je maakt. Als je deze ‘waarom’-vraag voor jezelf helder hebt, dan weet je pas of je het wilt of niet. De vraag is dan: draagt dit bij aan mijn persoonlijke doel als professional, als vader of moeder, als vriend, als collega, als persoon.

Dan is het dus de moeite waard, dan heeft het zin. Dat is ‘willen’.

Kan ik dit?

Het is mooi als je weet of je iets daadwerkelijk wilt, maar dan ben je erg nog niet. Dat betekent nog niet dat je het ook moet doen. ‘Kan ik dit?’ heeft te maken met je mogelijkheden en je competenties. Beschik je over de mogelijkheden, kennis, kunde en middelen om dit te gaan doen? En vooral: heb je er tijd voor?  Er zijn namelijk ook veel andere andere zaken die tijd, aandacht en middelen van je vragen. Elke keuze is een afweging tussen de alternatieven.

Welke prioriteiten heb je op de korte termijn en op de lange termijn voor jezelf gesteld? Past dit daar in? Welke kennis, kunde of ervaring mis je nog om dit te kunnen doen.

Al gauw kom je tot de ontdekking dat het antwoord kan zijn: “Ja, mits”. “Als ik tijd zou kunnen vrijmaken kan ik deze klus oppakken”, “Als ik ondersteund zou worden, dan kan ik die nieuwe functie aan” of “Als ik me zekerder zou voelen over onze relatie, kan ik wel met hem samenwonen”

En daarmee kom je uit op de derde hoofdvraag:

Onder welke voorwaarden?

Kijk of je je bezwaren en bedenkingen kunt vertalen naar concrete randvoorwaarden die je nodig hebt. En als daaraan wordt voldaan voel je je sterk en zeker genoeg om het ook écht te kunnen. Deze voorwaarden kun je dan zelf invullen of vragen aan degene die iets van je wil. Zoals de toezegging dat je twee dagen per week ondersteuning krijgt van een medewerker. Of dat twee andere taken bij je weggehaald worden om tijd vrij te maken. Of dat je support krijgt van je leidinggevende in lastige situaties. Of dat je werkdagen verschuiven, zodat het te combineren is met zorg voor kinderen. In het geval van samenwonen kan het gaan om een goed gesprek over welke ruimte je elkaar wilt geven om je eigen dingen te kunnen blijven doen.

Hoe concreter, hoe beter. Door helder en concreet te benoemen wat je nodig hebt kun je nagaan of deze voorwaarden ingevuld zijn voordat je een beslissing neemt. En als er niet aan voldaan kan worden weet je dus ook dat je ‘Nee’ moet en kan zeggen en heb je duidelijke argumenten om je beslissing te verantwoorden.

Als ze wel ingevuld (gaan) worden, dan heb je daarmee gelijk de succeskansen van je nieuwe uitdaging vergroot. Het zet aan tot de juiste acties om het ook daadwerkelijk te gaan. Je weet waar je aan begint en waarom je het doet.

Zingeving

Als zingeving te maken heeft met die dingen te doen die zinvol voor je zijn, dan helpt deze werkwijze je daarbij. ‘Zinvol’ betekent dat het past bij je persoonlijke waarden en zaken die je echt belangrijk vindt. Dat je zowel je gevoel als je ratio hebt ingezet om tot de juiste actie te komen. En dat het bijdraagt aan de doelen die je jezelf hebt gesteld. Daaruit haal je de meeste voldoening voor jezelf en waardering van mensen uit je omgeving.

Heb jezelf een goede of slechte ervaring met het maken van een belangrijke keuze. Laat het hieronder weten.

*  aanrader is: Thinking, Fast and Slow van Daniel Kahneman (2012)